Okres Młodej Polski to wielu wyjątkowych artystów oraz ich wspaniałe dzieła, które również dzisiaj fascynują, inspirują i szokują. Jednym z ważnych przedstawicieli tego okresu modernistycznego w Polsce stał się Stanisław Przybyszewski – geniusz, skandalista, mężczyzna fatalny.
Młoda Polska wyrosła jako okres literacki przeciwstawny do pozytywizmu, który skoncentrowany był na literaturze pełniącej funkcje praktyczne – dla narodu, społeczeństwa. Artyści młodopolscy odrzucili jednak tę regułę i zaczęli tworzyć sztukę dla sztuki. To właśnie to pojęcie ukuł Stanisław Przybyszewski – ważny teoretyk tej epoki literackiej.
Stanisław Feliks Przybyszewski, który urodził się w miejscowości Łojewo 7 maja 1868 roku, jest jednym z najwybitniejszych przedstawicieli okresu Młodej Polski. Należał do cyganerii berlińskiej i krakowskiej, tworzył nurt dekadencki, był skandalistą, który znany był także ze swoich licznych romansów.
Stanisław Przybyszewski w Berlinie
Stachu Przybyszewski, ponieważ także tak nazywali go ówcześni, był ważną postacią berlińskiej bohemy, a także jednym z istotnych twórców okresu modernizm u w Niemczech. Do Berlina przyjechał w celu podjęcia studiów wyższych na wydziale architektury. Następnie zdawał na medycynę. Nie ukończył jednak żadnego kierunku.
Szybko zyskał sobie duże znajomości w lokalnej cyganerii, między innymi przyjaźnił się z takimi twórcami jak pisarz August Strindberg, poeta i krytyk literacki Ola Hansson, lekarz, malarz i poeta Carl Ludwig Schleich czy malarz Edvard Munch.
W Berlinie Przybyszewski pracował w „Gazecie Robotniczej”, a także tworzył pismo „Pan”. W języku niemieckim napisał dwa eseje „Zur Psychologie des Individuums”, a także „Mszę Żałobną”, która stała się inspiracją dla Muncha do namalowania jego najbardziej znanego obrazu zatytułowanego „Krzyk”.
W Niemczech Przybyszewski poznał także Dagny Juel – norweską pianistkę, która była uznawana z jedną z muz okresu modernizmu. Związał się z nią i miał z nią dwoje dzieci. Juel romansowała również z Munchem.
Przybyszewski wśród krakowskiej cyganerii
Pod koniec wieku XIX Stanisław Przybyszewski przeniósł się do Krakowa, gdzie kontynuował swoją działalność jako teoretyk oraz twórca okresu modernistycznego. Był związany z czasopismem „Życie”, w którym wydrukowano jego manifest Młodej Polski – „Confiteor”.
W Krakowie związał się również z Jadwigą Kasprowiczową, żoną Jana Kasprowicza, która dla niego odeszła od swojego męża.
Ten okres ugruntował pozycję Przybyszewskiego jako głównego przedstawiciela okresu Młodej Polski, niemniej jednak wówczas twórca nie był rozumiany, jego liczne skandale nie zaskarbiały mu popularności, lecz miał wokół siebie grono zafascynowanych nim osób.
Podróże i śmierć na Kujawach
W późniejszych latach Stachu Przybyszewski wielokrotnie podróżował. Ze swoją nową żoną – Jadwigą Kasprowiczową wyjeżdżał między innymi do Rosji, Czech, Niemiec. Odwiedził też Toruń, gdzie poddał się kuracji odwykowe – był alkoholikiem.
W okresie I wojny światowej popularność Przybyszewskiego zmalała. W tym czasie zaczął on tworzyć także dzieła o tematyce patriotycznej. Po wojnie przenosił się między innymi do Gdańska, Warszawy, Zakopanego, Bydgoszczy. Pracował w kancelarii cywilnej prezydenta Stanisława Wojciechowskiego.
Pod koniec życia Stanisław Przybyszewski wyjechał na Kujawy na zaproszenie Józefa Znanieckiego. Osiadł w dworku znajdującym się w miejscowości Jaronty, niedaleko swojego miejsca urodzenia, w okolicach Inowrocławia.
Przybyszewski zmarł 23 listopada 1927 roku w Jarontach. Pochowano go na przykościelnym cmentarzu w Górze. Tam znajduje się również jego nagrobek, na którym znalazła się inskrypcja „Meteor Młodej Polski”.